Najbardziej kosztowne błędy kierowców przy rejestracji czasu pracy

Prawidłowa rejestracja czasu pracy kierowców to kluczowy aspekt zarządzania transportem drogowym. Nie tylko pozwala na zapewnienie bezpieczeństwa na drogach, ale także chroni kierowców przed nadmiernym obciążeniem i naciskiem ze strony pracodawcy lub spedytora. Niestety, nieprzestrzeganie tych zasad może prowadzić do poważnych konsekwencji finansowych i prawnych. W tym artykule przyjrzymy się najbardziej kosztownym błędom, jakie mogą popełnić kierowcy podczas rejestracji swojego czasu pracy oraz omówimy kary, jakie za poszczególne wykroczenia przewidziała Ustawa o transporcie drogowym.

Jakie kary nakłada się na kierowcę za niewłaściwe rejestrowanie czasu pracy?

Teoretycznie, wysokość grzywien, jakimi ukarana może zostać osoba popełniająca wykroczenie, ma za zadanie odstraszać. Tak postawiona hipoteza niejednokrotnie jednak była poddawana w wątpliwość, ponieważ – pomimo ustanowienia określonego taryfikatora za chociażby naruszenia przepisów ruchu drogowego – dalej codziennie spotkać można osoby decydujące się je nagiąć lub, mówiąc dosadniej, złamać.  

Nie inaczej jest w transporcie drogowym, gdzie czas pracy kierowcy jest dość szczegółowo regulowanym aspektem. Ustawa o transporcie drogowym w swoich załącznikach przewiduje konkretne grzywny za poszczególne naruszenia, które mogą zostać nałożone zarówno na kierowcę, przewoźnika, dla którego wykonywany jest transport, oraz zarządzającego transportem w przedsiębiorstwie. Rozstrzał kar jest szeroki, ponieważ zaczynając na karze 50 PLN, kończyć się może na 10 000 PLN. Do tego niektóre naruszenia oprócz kary finansowej mogą zakończyć się zatrzymaniem kierowcy prawa jazdy, firmie licencji a zarządzającemu transportem certyfikatu kompetencji zawodowych a w skrajnych przypadkach karą pozbawienia wolności.

Nieprawidłowe korzystanie z tachografu

Prawidłowa obsługa tachografu cyfrowego jest jedną z fundamentalnych umiejętności, jakie powinien posiadać kierowca, który w swojej pracy podlega rozporządzeniom (WE) 561/2006 oraz 165/2014, czyli obowiązkowi rejestracji swojego czasu pracy. Sporo uwagi poświęca się temu zagadnieniu na kursach kwalifikacyjnych, które większość kierowców musi zrealizować przed podjęciem zatrudnienia. Mimo to, nierzadko zdarzają się sytuacje, za które mogą zostać nałożone kary. Do najpopularniejszych kar nakładanych na kierowców zaliczyć można:

1. Brak wpisu manualnego, symbolu kraju rozpoczęcia lub zakończenia – 100 PLN za każdy dzień podlegający kontroli,
2. Niepoprawne operowanie selektorem przy wyborze czynności – 100 PLN za każdy dzień
3. Okazanie zabrudzonej wykresówki lub wykresówki z nieczytelnymi danymi – 200 PLN za każdą wykresówkę.

To tylko niektóre z wykroczeń kierowców, których dokładna lista znajduje się w Załączniku I do Ustawy o transporcie drogowym. Pozornie można by stwierdzić, że wskazane kary nie są wysokie, ale nałożenie się tych samych kar w ciągu kilku dni może zaowocować pokaźną sumą. W końcu kontroli podlega dzień bieżący oraz poprzednich 28 dni, a i to niebawem ulegnie zmianie, ponieważ od 1 stycznia 2025 r. kierowcy będą odpowiadali za aktywność z 56 dni wstecz.

Wysokość kary za brak tachografu i jazdę „na magnesie”

Najczęściej okazałe mandaty wynikają z nawarstwienia się większej liczby teoretycznie niegroźnych wykroczeń, takich jak te wymienione przed chwilą. Jeśli pojawiają się one sporadycznie, dla niektórych mogą one być nieodczuwalne. Z goła inaczej wygląda to w przypadku naruszeń o większej wadze. W szczególności, kiedy kierowca, pomimo że powinien, nie korzysta z urządzenia rejestrującego. I nie chodzi tu wyłącznie o niezainstalowanie tachografu w pojeździe. Ta sama kara dotyczy kierowców, którzy w niewłaściwy sposób skorzystają z trybu OUT lub będąc członkiem załogi, nie umieszczą karty w tachografie w czasie, kiedy nie prowadzą. Mowa tu o grzywnie w wysokości 2000 PLN.

Identyczna kara zostanie nałożona na kierowcę, który zdecyduje się podłączyć do tachografu urządzenie, którego działanie będzie ingerować w pracę urządzenia, najczęściej kojarzone z magnesem, ale obejmujące wszystkie inne niedozwolone przyrządy. W tym drugim przypadku jednak na kierowcy kary się nie skończą, ponieważ do odpowiedzialności finansowej pociągnięte zostanie przedsiębiorstwo oraz zarządzający transportem, którym grozić będzie grzywna w wysokości odpowiednio 10 000 PLN i 2000 PLN a dalej utrata licencji i certyfikatu kompetencji zawodowych.

Warto również nadmienić, że urządzenia fałszujące zapis w tachografie najczęściej ingerują także we wskazania drogomierza pojazdu a za taki występek przewiduje się nawet karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Manipulacje kartą kierowcy

Nie mniejszą uwagę niż do samego urządzenia rejestrującego przywiązano do karty kierowcy, czyli nośnika, na którym kierowcy zapisują swoje dane dotyczące aktywności. Dopuszczalnie można posiadać wyłącznie jeden egzemplarz, z którego powinno korzystać się w czasie pracy. Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy kierowca wbrew prawu dysponuje dwoma ważnymi kartami do tachografu. Jest to jednak łatwo wykrywalne naruszenie i zdecydowanie niewarte podejmowania ryzyka, gdyż w tym przypadku na kierowcę nałożony zostanie 2000 PLN mandatu, zaś dla firmy przewidziano kolejne 3000 PLN.

Innym niebezpiecznym zjawiskiem, które zdarza się wykryć przez służby w czasie kontroli, jest tzw. „jazda ze szwagrem”. Jest to wykroczenie polegające na rejestrowaniu danych przez kierowcę na karcie do tachografu należącej do innej osoby. Ponownie jak w poprzednim przypadku, przewidziano za nie karę w wysokości 2000 PLN dla kierowcy i 3000 PLN dla firmy. W obu przypadkach nie jest to koniec zakresu odpowiedzialności.

Oczywiście, w taryfikatorze nie zapomniano o osobach korzystających z tachografów analogowych. Używanie cudzej wykresówki traktowane jest analogicznie do jazdy na cudzej karcie kierowcy.

Maksymalna wysokość mandatu za czas pracy dla kierowcy

Kiedy weźmiemy pod uwagę, że poszczególne kary mogą się na siebie nakładać, końcowa kara może przybrać przerażające rozmiary. Oprócz wysokich kar, jakie grożą za nierejestrowanie danych na karcie kierowcy lub różnego rodzaju manipulacje, czy pozornie drobnych błędów, jakie mogą przydarzyć się przy obsłudze tachografu, kierowca odpowiada także za inne naruszenia związane z czasem pracy kierowcy jak na przykład przekroczenia dziennego dopuszczalnego czasu jazdy, czy skrócenie przerwy lub odpoczynku. Pod uwagę brany jest wspomniany wcześniej okres aż 28 dni wstecz (od 2025 r. – 56 dni) oraz dzień bieżący. W takich okolicznościach nawarstwienie się różnych naruszeń może okazać się opłakane w skutkach.

Na szczęście kierowców, ustawodawca w art. 92 Ustawy o transporcie drogowym przewidział górną granicę, do której finansowo może zostać pociągnięty kierowca za naruszenia obowiązków lub warunków przewozu drogowego. Wynosi ona 2000 PLN. Oznacza to, że w sytuacjach, gdy np. kierowcy zostanie udowodnione korzystanie z cudzej karty kierowcy, nakładana jest na niego maksymalna dopuszczalna kara. Warto jednak w tym miejscu zaznaczyć, że dotyczy to wyłącznie mandatów nakładanych z tytułu Ustawy o transporcie drogowym.

W jakiej sytuacji policja zatrzyma prawo jazdy za tachograf?

Kara finansowa to jedynie część konsekwencji, do których może zostać pociągnięty kierowca. W końcu jej dotkliwość często jest ściśle uzależniona od sytuacji materialnej, w jakiej znajduje się kierowca. Celem zaostrzenia przepisów w ostatnich dodano kolejne elementy mające na celu skuteczne zniechęcenie kierujących do popełniania wykroczeń.

Ustawa o kierujących przewiduje w art. 102 szereg sytuacji, kiedy kierowcy może zostać zatrzymane prawo jazdy. Od 1 stycznia 2022 r. dołączono do nich najpoważniejsze naruszenia i manipulacje związane z rejestracją aktywności z wykorzystaniem tachografu. Za co konkretnie policja zatrzyma prawo jazdy?

1. Nieuzasadnione nierejestrowanie na karcie kierowcy lub wykresówce wskazań w zakresie prędkości pojazdu, aktywności kierowcy lub przebytej drogi,
2. Używanie cudzej karty kierowcy lub więcej niż jednej własnej karty kierowcy,
3. Używanie cudzej wykresówki lub jednoczesne używanie kilku wykresówek,
4. Korzystanie z niedozwolonego urządzenia, przedmiotu, lub zmienionego oprogramowania umożliwiającego lub powodującego podrabianie lub przerabianie danych rejestrowanych przez tachograf,
5. Odłączenie tachografu.

Utrata uprawnień wynika zatem najczęściej z tych najpoważniejszych naruszeń, gdzie same kary pieniężne należą do najwyższych. Warto jednak zwrócić uwagę, że zatrzymanie prawa jazdy dotyczy sytuacji, kiedy wbrew obowiązkowi kierowca nie korzysta z tachografu. Dlatego też, decydując się na skorzystanie z trybu OUT (lub, co gorsza, po prostu zignorowanie urządzenia), należy upewnić się, że na pewno jest to dozwolone. W przeciwnym wypadku można narazić się na bardzo poważne konsekwencje.

Odpowiedzialność firmy za rejestrowanie czasu pracy kierowcy

Kierowca nie jest jedyną osobą odpowiedzialną za prawidłowo rejestrację swojego czasu pracy. O przepisowe używanie tachografów muszą zadbać także przewoźnicy i osoby zarządzające transportem, którzy, jeśli nie dopełnią swoich obowiązków, ryzykują otrzymanie równie dotkliwej, ale też często wyższej grzywny. Ponownie, jednak, jak w przypadku kierowców, kara finansowa nie jest jedyną, jaka może zostać nałożona, ponieważ szczególnie niebezpieczne naruszenia, mogą prowadzić nawet do utraty uprawnień przewozowych i konieczności zamknięcia firmy.

Wymienione w załącznikach do Ustawy o transporcie drogowym przewinienia mają różne znaczenie. Te poważniejsze są traktowane w specjalny sposób, co ma na celu ograniczenie ich występowania. Poważniejszym naruszeniom przypisywana jest waga, przez co wyróżnić można 3 rodzaje istotnych naruszeń:

1. Poważne naruszenie (PN),
2. Bardzo poważne naruszenie (BPN),
3. Najpoważniejsze naruszenie (NN).

Co one oznaczają? Wystąpienie najpoważniejszego naruszenia prowadzi do wszczęcia procedury dotyczącej oceny dobrej reputacji, która z kolei jest jednym z kryteriów, które spełniać powinien przewoźnik drogowy, Utrata dobrej reputacji w przypadku przedsiębiorstwa prowadzi do zawieszenia zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego, które jest podstawowym dokumentem uprawniającym do podejmowania zarobkowego transportu drogowego. Popełnienie naruszenia zakwalifikowanego jako poważne lub bardzo poważne samo w sobie nie powoduje wszczęcia takiego postępowania, jednak ich nawarstwienie w niedługim okresie może w efekcie wywołać taki sam skutek.

Wymóg dobrej reputacji dotyczy zarówno przedsiębiorcy, jak i zarządzającego transportem. W przypadku firmy do jej utraty prowadzić mogą wykroczenia wymienione w załączniku nr I oraz załączniku nr III do Ustawy o transporcie drogowym. Zarządzający transportem powinien z kolei swoją uwagę zwrócić na załącznik nr IV. Analogicznie jak u przewoźnika, jeżeli zostanie stwierdzone najpoważniejsze naruszenie lub pokaźna liczba poważnych i bardzo poważnych naruszeń może mu zostać wstrzymany certyfikat kompetencji zawodowych.

Jakie mandaty obowiązują w Unii Europejskiej za niewłaściwe użytkowanie tachografu?

Omówione w niniejszym artykule naruszenia wynikają z polskiej Ustawy o transporcie drogowym oraz innych krajowych przepisów i obowiązują one na terytorium naszego kraju. Pomimo że większość z nich odnosi się do obowiązków wprowadzonych rozporządzeniami unijnymi, każde państwo zachowuje indywidualne prawo do kształtowania sankcji za naruszenia. W efekcie tego w wielu Państwach na terenie Unii Europejskiej kary będą się od siebie diametralnie różnić. Dla przykładu za brak wpisu kraju rozpoczęcia/zakończenia otrzymamy mandat w wysokości:

• w Polsce – 100 PLN,
• w Danii – 500 DKK (ok. 70 EUR)
• w Holandii – 550 EUR,
• w Niemczech – od 15 do 5000 EUR.

Zazwyczaj jednak naruszenia popełnione u naszych zachodnich sąsiadów kończą się zauważalnie bardziej dotkliwymi karami. W celu usystematyzowania taryfikatorów państwa członkowskie zostały zobowiązane do poinformowania Komisji Europejskiej o charakterze przyjętych kar a te znaleźć można na jej stronach internetowych. Okazuje się jednak, że nie wszystkie kraje wywiązały się z tego obowiązku.

W ostatnich latach bardzo dynamicznie modyfikowano przepisy dotyczące czasu pracy kierowcy i użytkowania tachografów. Z tego względu dziś nietrudno o pomyłki, które mogą nieść za sobą naprawdę poważne konsekwencje. Dlatego też warto jest być na bieżąco z przepisami i znać praktykę związaną z obsługą urządzeń rejestrujących. Jeżeli sprawia ona trudności, rozsądnym rozwiązaniem byłoby odbycie szkolenia, które wyjaśni kluczowe kwestie i wskaże dobre nawyki. W końcu jedynym skutecznym sposobem na unikanie mandatów związanych z obsługą tachografów jest wykonywanie swoich obowiązków zgodnie z przepisami.