Kabotaż – co to jest? Na czym polega przewóz kabotażowy?

Przewóz kabotażowy

Rynek międzynarodowych przewozów drogowych towarów obfituje w oferty korzystne finansowo dla przewoźników. Nieustający rozwój gospodarczy generuje stałe  zapotrzebowanie na transport a na giełdach ładunków pojawiają się kolejne nowe frachty. Wśród nich znaleźć można zlecenia przewozu pomiędzy dwoma punktami znajdującymi się na terytorium innego kraju. Taki rodzaj transportu określa się mianem kabotażu. Jest to pojęcie spotykane także w transporcie morskim, skąd wywodzi się jego nazwa – od nazwiska włoskiego żeglarza. Z racji, że kabotaż jest przewozem, gdzie załadunek i rozładunek znajdują się w jednym państwie – lecz niebędącym państwem siedziby przewoźnika – zasady jego wykonywania zostały uściślone, mając na uwadze ochronę lokalnego rynku.

Co to jest kabotaż?

Przewoźnicy mający swoją siedzibę na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, świadcząc usługi przewozowe poza granicami swojego kraju, powinni spełniać wymogi określone w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1072/2009. Poza ustanowieniem obowiązku posiadania licencji wspólnotowej czy świadectwa kierowcy, traktuje ono także o przewozach kabotażowych. Zawarta w jego treści definicja kabotażu brzmi następująco:

“przewóz kabotażowy” oznacza krajowy zarobkowy przewóz wykonywany tymczasowo w przyjmującym państwie członkowskim zgodnie z niniejszym rozporządzeniem

Jako państwo przyjmujące należy rozumieć państwo, do którego dostarczane są towary wynikające z transportu międzynarodowego przez przewoźnika, którego siedziba znajduje się innym kraju. Zgodnie zatem z przyjętą definicją mógłby to być np. transport towarów z Hamburga do Monachium zrealizowany przez polską firmę przewozową.

Kabotaż – wymagania

Do podejmowania się przewozów kabotażowych uprawnieni są przedsiębiorcy, którzy, zgodnie ze wspomnianym już rozporządzeniem (WE) 1072/2009, posiadają licencję pozwalającą transport międzynarodowy – licencję wspólnotową. Oprócz tego, jeśli kierowca wykonujący przewóz drogowy pochodzi spoza państwa członkowskiego Unii Europejskiej, powinien on posiadać przy sobie świadectwo kierowcy.

Co do zasady, krajowe przewozy drogowe przeznaczone są dla przewoźników posiadających siedzibę w danym państwie. Ustawowa definicja kabotażu wskazuje, że przewozy tego rodzaju nie powinny stanowić głównej osi działalności podmiotów z innych krajów a mieć jedynie charakter tymczasowy. Dlatego też przed podjęciem transportu pomiędzy dwoma lokalizacjami położonymi na terenie obcego państwa, powinien zostać wykonany przewóz międzynarodowy. Dodatkowo określono ramy czasowe oraz ilościowe dotyczące wykonywania kabotażu. Kierowcy w pojeździe powinni dysponować dokumentami pozwalającymi na wykazanie, że wykonali przewóz międzynarodowy oraz, jeśli miał on miejsce, kabotaż.

Przy wykonywaniu transportu należy również zweryfikować, czy w państwie, gdzie realizowany jest kabotaż, nie występują różnicę w przepisach w stosunku do tych stosowanych w przewozach krajowych i wewnątrzwspólnotowych. W zakresie zasad dotyczących umowy przewozu, masy i wymiarów pojazdów, wymogów związanych z przewozem określonych kategorii rzeczy, czasu prowadzenia pojazdu i okresów odpoczynku kierowcy oraz podatku VAT przy przewozach kabotażowych stosuje się przepisy obowiązujące w danym kraju.

Ile można wykonać kabotaży?

Przez kabotaż przedsiębiorcy świadczą usługi transportowe w kraju, w którym nie posiadają siedziby. W wielu sytuacjach umożliwiają one na zachowanie ciągłości w działalności prowadzonej przez firmę, dzięki czemu ogranicza się liczbę pustych przejazdów pomiędzy rozładunkami a załadunkami. Dla zapewnienia, że przewoźnicy nie prowadzą stałej działalności w państwie innym niż swojej siedziby, konieczne było jasne sprecyzowanie częstotliwości i ram czasowych, w jakich kabotaż może być podejmowany. Dla prawidłowego określenia, ile właściwie można wykonać takich przewozów w danym kraju, należy uwzględnić datę rozładunku towarów wynikającą z transportu międzynarodowego oraz to, czy do danego kraju dostarczono ładunek czy wjechano „na pusto”.

Kabotaż w kraju, do którego dostarczono towar

Po rozładunku towarów z transportu międzynarodowego dozwolone jest wykonywanie 3 kabotaży w kraju, do którego dostarczono towar. Ostatnia dostawa w ramach kabotażu powinna zostać zrealizowana przed upływem 7 dni od rozładunku wynikającego z przewozu międzynarodowego.

Kabotaż w kraju, do którego nie dostarczono towaru

Jeśli przewoźnik wykona przewóz międzynarodowy, ma on także możliwość podjęcia się kabotażu w innym kraju niż ten, do którego dostarczył towar. W takiej sytuacji również zobowiązany jest do dochowania odgórnego terminu 7 dni od rozładunku przewozu międzynarodowego. W tym czasie może wykonać 1 kabotaż na kraj, do którego wjeżdża (inny niż państwo przyjmujące) w ciągu 3 dni od przekroczenia granicy „na pusto”.

Kabotaż a zmiany z Pakietu Mobilności

Szerokim echem w branży transportu drogowego odbiły się zmiany, jakie wprowadził w życie Pakiet Mobilności. Dotyczyły one różnych płaszczyzn taki jak m.in. czas pracy kierowców czy zasady ich wynagradzania. Swoje piętno Pakiet Mobilności odcisnął także na zasadach, zgodnie z którymi wykonuje się przewozy kabotażowe. Od 21 lutego 2022 r. do rozporządzenia (WE) 1072/2009 wprowadzono zapis dodatkowo ograniczający częstotliwość ich realizowania w danym państwie członkowskim. Oprócz wspomnianych wcześniej warunków, jakie zobowiązany jest dochować przewoźnik, po zakończeniu kabotażu, nie może on przez 4 kolejne dni podejmować kabotażu w danym kraju. Zasada ta, tak jak poprzednie, odnosi się do pojazdu silnikowego, którym przewożony jest ładunek.

Jeśli zatem przykładowo kierowca zrealizuje 3 przewozy kabotażowe w ciągu 7 dni w kraju, do którego wcześniej dostarczył towar z transportu międzynarodowego, kolejny kabotaż w tym państwie będzie on mógł wykonać dopiero po upływie 4 dni tzw. „okresu cooling-off”.

Dokumenty wymagane w pojeździe przy kabotażu

Przewoźnik podczas wykonywania przewozu kabotażowego powinien być w stanie okazać wyraźny dowód, który potwierdzi, że wcześniej dostarczył on towar w transporcie międzynarodowym. Ponadto powinien on być w stanie udokumentować następujące po nim przewozy kabotażowe oraz przewozy wykonane w okresie 4 dni poprzedzających przewóz międzynarodowy, jeśli w tym czasie przebywał na terytorium państwa przyjmującego. Dowód ten powinien zawierać dla każdego przewozu następujące informacje:

• nazwę, adres i podpis nadawcy
• nazwę, adres i podpis przewoźnika;
• nazwę i adres odbiorcy, jak również po dokonaniu dostawy – jego podpis oraz datę dostawy rzeczy;
• miejsce i datę odbioru rzeczy oraz miejsce ich przeznaczenia;
• nazwę będącą w powszechnym użyciu określającą charakter rzeczy oraz metodę pakowania, a także, w przypadku rzeczy niebezpiecznych, ich ogólnie przyjętą nazwę oraz liczbę opakowań i ich specjalne oznaczenia oraz numery;
• masę brutto rzeczy lub ich ilość określoną w inny sposób;
• numery rejestracyjne pojazdu silnikowego i przyczepy.
• Biorąc pod uwagę wymienione elementy, dokumentami bardzo dobrze odpowiadającymi tym wymaganiom są międzynarodowe listy przewozowe CMR. Dodatkowo warto, by kierowca miał do dyspozycji faktury odpowiadające poszczególnym transportom, które wykazuje się poprzez listy przewozowe. Jeśli w czasie kontroli drogowej zaszłyby wątpliwości dotyczące dokumentacji, jaką dysponuje kierowca, ma on prawo do skontaktowania się ze swoją firmą w celu przedstawienia do kontroli wszystkich dowodów, które byłyby od niego wymagane.

Kabotaż – kary finansowe

Za nieprzestrzeganie regulacji dotyczących przewozów kabotażowych, przewoźnik może zostać pociągnięty do odpowiedzialności finansowej (i nie tylko!). Wysokość kar w poszczególnych państwach członkowskich różni się pomiędzy sobą. W niektórych krajach grzywny sięgają nawet do 20 tysięcy euro dla zleceniodawcy przewozu. Służby kontrolne niekiedy też zastrzegają sobie prawo do wstrzymania przewozu, w czasie którego doszłoby do złamania przepisów. Górna granica odpowiedzialności przewoźnika za nieprawidłowości podczas transportu oscyluje najczęściej w granicach 15 tysięcy euro.

Sankcje mogą mieć także wymiar niefinansowy. W przypadku poważnych naruszeń przepisów wspólnotowych przewidziano możliwość cofnięcia uprawnień przedsiębiorcy wykonującemu przewóz.

Kabotaż poza Unią Europejską

Przewozy kabotażowe najczęściej dotyczą krajów Unii Europejskiej, ze względu na jednolitość przepisów i szeroki dostęp do rynku przewozów. W przypadku kabotażu wykonywanego w państwie innym niż członek UE, Szwajcaria, Norwegia, Islandia i Liechtenstein nie będzie miało zastosowania rozporządzenie (WE) 1072/2009 a przewóz taki będzie regulowany przez prawodawstwo danego kraju. Niemalże w każdym przypadku nie wystarczy posiadanie licencji wspólnotowej a konieczne będzie uzyskanie zezwolenia w kraju, gdzie miałby zostać podjęty kabotaż.

Analogicznie przebiega to w drugą stronę. Przewoźnicy spoza UE oraz wymienionych wyżej państw do zrealizowania kabotażu na terenie Polski zobowiązani są do uzyskania stosownego zezwolenia, które wydaje Główny Inspektor Transportu Drogowego.