Międzynarodowy list przewozowy CMR – co to jest?

Międzynarodowy list przewozowy to kluczowy dokument, który potwierdza zawarcie umowy przewozu między nadawcą a przewoźnikiem, zawierając najważniejsze informacje dotyczące transportu. W transporcie międzynarodowym najczęściej używa się listu przewozowego opracowanego na podstawie Konwencji CMR, znanego potocznie jako “CMRka”. Z naszego artykułu dowiesz się, jak wygląda list przewozowy CMR, co musi zawierać, kto go wystawia oraz jakie mogą być konsekwencje braku tego dokumentu. Poznaj szczegóły, które pomogą Ci lepiej zrozumieć ten istotny element logistyki międzynarodowej.

Międzynarodowy list przewozowy – co to jest?

Umowa o przewóz wymaga potwierdzenia wielu istotnych kwestii, jakie ustanawiają pomiędzy sobą nadawca oraz przewoźnik. W tym celu do wydawanego do transportu towaru dołącza się list przewozowy, w którym podsumowuje się najważniejsze postanowienia takie jak m.in. dane odbiorcy przesyłki czy miejsce docelowe transportu. Zależnie od charakteru przewozu natknąć można się na różne formy listu przewozowego, ponieważ przepisy najczęściej nie określają, jak dokładnie ma wyglądać rzeczony dokument a jedynie dają wytyczne odnośnie jego treści. W transporcie międzynarodowym najczęściej wykorzystuje się list przewozowy, który został opracowany na podstawie Konwencji CMR, przez co potocznie przyjęło się nazywać go „CMRką”. Konwencja CMR jest umową międzynarodową, która reguluje sposób zawierania umów o międzynarodowy przewóz towarów. Dotychczas została podpisana przez ponad 50 państw w Europie, Azji i Afryce, dzięki czemu została mocno spopularyzowana.

Jak wygląda list przewozowy CMR?

Pomimo skojarzeń z konwencją wygląd i forma listu przewozowego nie została ściśle sprecyzowana przepisami a określono jedynie niektóre wymogi w stosunku do tych dokumentów. Najszerzej rozpowszechnione druki listów przewozowych CMR zostały opracowane przez Międzynarodową Unię Transportu Drogowego (IRU), która, biorąc pod uwagę zapisy konwencji, zaproponowała uniwersalny, wielojęzyczny formularz listu przewozowego. Miało to na celu usystematyzowanie dokumentacji wykorzystywanej w transporcie międzynarodowym, na czym skorzystały zarówno firmy transportowe, spedycyjne, nadawcy przesyłek, ale także służby kontrolne oraz organy celno-skarbowe.

List przewozowy CMR powinien być wystawiony w co najmniej 3 egzemplarzach. Jeden z nich pozostaje u nadawcy, pozostałe wydawane są przewoźnikowi, który przy dostawie wyda drugi z nich odbiorcy a ostatni pozostawi dla siebie. Najczęściej listy przewozowe są sporządzane na arkuszach papieru samokopiującego, dzięki czemu sprawnie można wypisać większą liczbę kopii. Przyjęto również praktykę, by przygotowywać jeszcze jedną (lub więcej), dodatkową kopię listu przewozowego, która może posłużyć do celów administracyjnych czy rozliczeniowych. W związku z tym niemal każdy formularz będzie składać się z co najmniej 4 kopii:

• dla nadawcy w kolorze czerwonym,
• dla odbiorcy w kolorze niebieskim,
• dla przewoźnika w kolorze zielonym
• dodatkowa, wykorzystywana np. do rozliczenia na linii przewoźnik – spedycja.

Co zawiera międzynarodowy list przewozowy CMR?

Międzynarodowy list przewozowy nie musi mieć jednej konkretnie określonej formy i dozwolone jest by poszczególne firmy stosowały swoje własne wzory. Jeśli nawet przedsiębiorcy decydują się na taki ruch, forma tych listów zwykle nie odbiega znacząco od innych będących w użytku. Muszą one bowiem zawierać elementy, których wymaga Konwencja CMR. Zgodnie z jej treścią w liście przewozowym należy podać:

• miejsce i datę jego wystawienia,
• nazwa i adres nadawcy,
• nazwa i adres przewoźnika;
• miejsce załadunku i przewidziane miejsce dostawy,
• nazwę i adres obiorcy,
• określenie rodzaju towaru i jego opakowania,
• ilość sztuk, wagę brutto lub inaczej wyrażoną ilość towaru,
• koszty związane z przewozem,
• instrukcje niezbędne do załatwienia formalności celnych i innych,
• oświadczenie, że przewóz podlega Konwencji CMR.

Te informacje powinny znaleźć się w każdym międzynarodowym liście przewozowym CMR. Oprócz nich konwencja wskazuje, że w razie potrzeby do dokumentu warto byłoby wpisać wykaz pozostałych dokumentów, jakie otrzymał kierowca, zadeklarowaną wartość ładunku  lub umówiony termin dostawy. Zasadniczo, konwencja zezwala na wpisanie do listu przewozowego wszelkich informacji, jakie nadawca z przewoźnikiem uznają za użyteczne.

Wziąwszy pod uwagę wytyczne w zakresie treści listu przewozowego IRU w swoich modelach zaproponowała przejrzysty układ CMRki. Podzielono ją na 24 pola, w których kolejno podaje się informacje wymagane oraz te najbardziej użyteczne a także stempluje i podpisuje się list przez przedstawicieli nadawcy, przewoźnika oraz odbiorcy, którzy zatrzymują dla siebie po 1 egzemplarzu.

Kto wystawia list przewozowy CMR?

Konwencja CMR wyznacza m.in. zakres odpowiedzialności nadawcy i przewoźnika, informuje, jakich obowiązków powinni oni dopełnić podczas wydania towaru do transportu oraz reguluje, kto może rozporządzać ładunkiem na danym etapie transportu. Próżno jednak szukać w jej zapisach informacji o tym, do czyich obowiązków należy wystawienie listu przewozowego. I tak, w praktyce raz sporządza go kierowca, odbierając towar, innym razem nadawca wydaje przewoźnikowi wystawiony list przewozowy razem z przesyłką. Finalnie w końcu dokument zostanie podpisany zarówno przez osobę reprezentującą nadawcę jak i przewoźnika, co będzie niejako oznaczać, że potwierdzają oni zawarte w liście przewozowym zapisy.

Co bardziej wnikliwe osoby, które miały do czynienia z drukami listów CMR, na pewno zauważyły, że drobnym drukiem po lewej stronie listu znajduje się dość istotny zapis. Mówi on, że większość pozycji w dokumencie wypełnia się pod odpowiedzialnością nadawcy a pola otoczone pogrubioną linią wypisuje przewoźnik. Spoglądając uważniej na wzór listu przewozowego faktycznie widać, że część pól została obwiedziona wyraźniej niż pozostałe. Owa informacja odnosi się do zapisów konwencji, które czynią nadawcę osobą odpowiedzialną za m.in. dane obiorcy, miejsce przeznaczenia ładunku czy informacje o towarze – bez względu na to, kto faktycznie wystawiał list przewozowy. Przewoźnik z kolei powinien zadbać o wpisanie do listu swoich danych czy uwag, jakie wnosi do stanu towaru.

Brak listu przewozowego – konsekwencje

List przewozowy odgrywa kluczową rolę dla nadawcy i przewoźnika, ponieważ potwierdza on zawarcie umowy o przewóz drogowy i zawiera się w nim wszystkie najważniejsze informacje dotyczące transportu. Patrząc przez pryzmat Konwencji CMR brak listu przewozowego nie oznacza, że nie zawarto umowy lub jej warunki nie zostały sprecyzowane. Teoretycznie nie zostały w konwencji przewidziane sankcje z tego tytułu. Niemniej jednak, niewystawienie listu przewozowego może skutecznie utrudnić stronom rozliczenie czy rozwiązanie sporów, które wyniknęłyby z przewozu np.  w przypadku uszkodzenia ładunku. Warto w tym miejscu także zaznaczyć, że w niektórych krajach wymaga się posiadania dokumentów związanych z przewożonym ładunkiem, więc w takiej sytuacji brak listu przewozowego mógłby zakończyć się nałożeniem kary na kierowcę i przewoźnika.