Konwencja CMR – wszystko co warto wiedzieć

Transport międzynarodowy to skomplikowany proces, oparty na wielu umowach, konwencjach i traktatach, które regulują obowiązki i odpowiedzialność wszystkich uczestników przewozu drogowego. Jedną z najważniejszych i najczęściej stosowanych umów w tej dziedzinie jest Konwencja CMR, czyli Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów. CMR umożliwia jasne określenie obowiązków nadawców, przewoźników i odbiorców, a także zawiera wytyczne dotyczące listu przewozowego, który jest kluczowym dokumentem w procesie transportu. Z artykułu dowiesz się, co to jest Konwencja CMR, kiedy obowiązuje, jakie są jej główne postanowienia oraz jak wygląda odpowiedzialność przewoźnika w ramach tej umowy. Poznasz także szczegóły dotyczące międzynarodowego listu przewozowego CMR i jego roli w transporcie.

Konwencja CMR w transporcie drogowym

Transport międzynarodowy realizowany jest w oparciu o dziesiątki różnych umów, konwencji czy traktatów. Pozwalają one na unormowanie obowiązków czy zakresu odpowiedzialności poszczególnych uczestników całej operacji. Jedną z najszerzej stosowanych umów międzynarodowych tego rodzaju jest Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów, nieco szerzej znana jako po prostu Konwencja CMR. Kierowcy, spedytorzy czy pracownicy magazynów na co dzień spotykają się z popularnymi „CMR’kami” będącymi listami przewozowymi, na których zawiera się informacje dotyczące m.in. miejsca docelowego dla towaru czy danych przewoźnika. Ich nazwę zawdzięcza się właśnie rzeczonej konwencji, która w swojej treści omówiła wymogi dotyczące listu przewozowego. Wdrożenie Konwencji CMR zaowocowało klarownym podziałem obowiązków i odpowiedzialności pomiędzy przewoźnikami a nadawcami i odbiorcami przesyłek towarowych a jej uniwersalne zasady stosuje się bardzo powszechnie.

Co to jest Konwencja CMR?

Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) powstała w 1956 r. Była odpowiedzią na stale rosnące zapotrzebowanie na międzynarodową wymianę towarów, które były przewożone z kraju do kraju. Transport międzynarodowy wymagał powszechnego uregulowania, dzięki czemu w prosty sposób można by podzielić obowiązki wynikające z umowy o przewóz. Od momentu powstania konwencję CMR podpisało ponad 50 krajów z Europy, Azji i Afryki, stąd tak powszechnie stosowane są jej zapisy i wykorzystywane modele listów przewozowych powstałych na bazie konwencji. Co ciekawe, pomimo że od daty spisania konwencji minęły długie lata, to jej treść prawie w całości zachowała swoje oryginalne brzmienie. W jej tekście znaleźć możemy wytyczne, względem których określa się, za co odpowiadają poszczególne strony przy zawieraniu umowy o przewóz, sposób zawierania samej umowy, czy wymogi w stosunku do listu przewozowego. Poza tym uwzględniła ona procedury mające na celu zaspokojenie roszczeń poszczególnych stron w przypadku, gdyby miało dojść do naruszenia postanowień umowy o przewóz.

Kiedy obowiązuje umowa CMR?

O tym, czy dany przewóz podlega pod zapisy omawianej konwencji, wbrew pozorom nie decyduje fakt wystawienia listu przewozowego lub jego braku. Niezależnie od tego czy jako załącznik do towaru została wystawiona CMRka, umowę stosuje się do każdego międzynarodowego zarobkowego przewozu drogowego, jeśli tylko miejsce załadunku lub rozładunku znajduje się kraju, który ją podpisał. Z racji, że Polska przystąpiła do umowy w latach 60’, od tamtego czasu wszystkie zarobkowe drogowe przewozy międzynarodowe do i z kraju podlegają postanowieniom Konwencji CMR. Ważne, żeby przewóz miał charakter zarobkowy, czyli, mówiąc potocznie, był realizowany odpłatnie. Do przewozów na potrzeby własne nie można odnosić przepisów zawartych w rzeczonej umowie. Podobnie w przypadku transportu krajowego, gdzie nawet wystawiony i podpisany przez strony list przewozowy nie będzie oznaczać, że podlega się pod Konwencję CMR.

Dodatkowo w artykule 1. wyłączone ze stosowania konwencji zostały międzynarodowe przewozy pocztowe a także przewóz zwłok i mienia przesiedleńczego.

Konwencja CMR – odpowiedzialność przewoźnika

Nadawca, przewoźnik i odbiorca dla zrealizowania przewozu oraz właściwego przepływu dokumentów i informacji powinni zadbać o należyte wykonanie obowiązków, jakie nakłada na nich Konwencja CMR. Nadawca m.in. jest odpowiedzialny za właściwe przygotowanie towaru do transportu i dobór odpowiedniego opakowania. Jeśli z powodu wadliwego opakowania powstałaby po stronie przewoźnika szkoda w wyposażeniu lub inny przewożonym towarze, nadawca będzie odpowiedzialny za zrekompensowanie tego. Dlatego też przewoźnik powinien możliwie dokładnie zweryfikować widoczny stan opakowania towaru, by móc zgłosić wszelkie zastrzeżenia w tym zakresie i móc dochodzić roszczeń na wypadek niepożądanej sytuacji wynikającej z wady opakowania. Oprócz sprawdzenia stanu towaru, przewoźnik powinien przed rozpoczęciem transportu zwrócić uwagę na dane zawarte w liście przewozowym i ich dokładność oraz ilość przyjmowanego towaru. Jeśli sytuacja uniemożliwiałaby dokonanie sprawdzenia, powinno to zostać odnotowane w liście przewozowym. Na żądanie nadawcy przewoźnik będzie również zobowiązany do sprawdzenia wagi ładunku lub zawartości przesyłek.

Po przyjęciu ładunku do transportu przewoźnik staje się odpowiedzialny za jego uszkodzenie czy zaginięcie na całej trasie przewozu do momentu, gdy wyda towar odbiorcy. Wszystkie ubytki i szkody będą obciążały jego konto i obligowały go do wypłaty należytego odszkodowania. Opóźnienie w dostawie również może zostać przyczyną, na podstawie której mogą zostać wysunięte w stronę przewoźnika żądania rekompensaty, dlatego też powinien on zadbać o terminową realizację przewozu

W określonych w konwencji sytuacjach zwolnienie od odpowiedzialności przewoźnika może nastąpić, gdy zaginięcie, uszkodzenie lub opóźnienie wynika z winy osoby uprawnionej, wady własnej towaru czy okoliczności, których przewoźnik nie mógł uniknąć i im zapobiec. Oprócz tego podstawą do ograniczenia odpowiedzialności przewoźnika mogą być np.: wadliwe opakowanie towaru czy manipulowanie towarem przez nadawcę lub odbiorcę.

List przewozowy CMR

Jednym z najszerzej znanych osiągnięć, które przypisuje się Konwencji CMR, jest model listu przewozowego, który został opracowany na podstawie jej zapisów. Ten na co dzień wykorzystywany dokument pełni szereg funkcji kluczowych dla zawarcia umowy o przewóz. Po pierwsze, jest to dowód zawarcia umowy z uwzględnieniem warunków i instrukcji zawartych w tym dokumencie. Stanowi on także potwierdzenie dla nadawcy, że wydał towar przewoźnikowi, który dalej powinien przekazać go do rąk odbiorcy. Przewoźnik po wykonaniu transportu, również potwierdzi w liście, że został on dostarczony we właściwe miejsce.

Umowa CMR nie określa dokładnie, jak powinien wyglądać list przewozowy a jedynie wskazuje, ile tych listów ma zostać sporządzone oraz, co ma być w nich zawarte. Druki, w które wyposaża się kierowców, zostały opracowane na podstawie wytycznych określonych w konwencji. Zostało w niej zapisane, że list przewozowy powinien zostać wystawiony w trzech oryginalnych egzemplarzach, z których jeden zostaje u nadawcy po przyjęciu przez przewoźnika towaru do transportu, drugi towarzyszy ładunkowi i ma być wydany odbiorcy wraz z towarem a trzeci pozostaje u przewoźnika. Dzięki temu każda strona umowy o przewóz jest w posiadaniu listu o identycznej treści co pozostałe. W liście przewozowym powinny zostać ujęte następujące informacje:

• miejsce i datę jego wystawienia;
• nazwa i adres nadawcy;
• nazwa i adres przewoźnika;
• miejsce załadunku i przewidziane miejsce dostawy,
• nazwę i adres obiorcy,
• określenie rodzaju towaru i jego opakowania
• ilość sztuk, wagę brutto lub inaczej wyrażoną ilość towaru;
• koszty związane z przewozem,
• instrukcje niezbędne do załatwienia formalności celnych i innych;
• oświadczenie, że przewóz, bez względu na jakąkolwiek przeciwną klauzulę, podlega przepisom niniejszej Konwencji.

Oprócz wymienionych dopuszcza się wpisanie do listu przewozowego innych informacji, które nadawca czy przewoźnik uznaliby za potrzebne.

W oparciu o te informacje przygotowane zostały i udostępnione wzory listów przewozowych zawierających te wymagane konwencją i inne przydatne informacje. Wdrożono w nich rozróżnienie kolorystyczne poszczególnych egzemplarzy listu. Za sprawą tego, że wykorzystywane wzory są w większości przypadków bardzo do siebie zbliżone i zawierają te same elementy, uproszczone zostały czynności formalno-administracyjne związane z transportem. Kolejnym usprawnieniem w tym zakresie będzie wdrożenie elektronicznego listu przewozowego, który będzie sporządzanym w formie pliku na urządzeniach mobilnych, co wykluczy konieczność wykorzystania papieru. W ten sposób kopii listu przewozowego będzie można utworzyć dowolną ilość a także zmniejszy się ryzyko fałszowania dokumentów.